Exercise and the Heart: Benefits, Risks and Adverse Effects of Exercise Training.

Nilanka N Mannakkara, Gherardo Finocchiaro
Author Information
  1. Nilanka N Mannakkara: Cardiothoracic Centre, Guy's and St. Thomas' Hospital, SE1 7EH London, UK.
  2. Gherardo Finocchiaro: Cardiothoracic Centre, Guy's and St. Thomas' Hospital, SE1 7EH London, UK.

Abstract

Exercise has multiple health benefits and reduces cardiovascular morbidity and mortality. Regular exercise decreases the burden of cardiovascular risk factors and improves prognosis in several cardiac conditions. Despite these premises, sudden cardiac death (SCD) during sports may occur in apparently healthy athletes who perform at the highest levels. Accurate identification and prompt treatment of individuals at risk may reduce the burden of SCD. A possible cardiotoxic effect of intense exercise has been recently postulated, however this is still matter of controversy as causal relationships are often difficult to establish taking into account multiple confounders. Exercise is safe for the majority, even with cardiovascular disease. In this review, we focus on exercise and sports, discussing their benefits and risks and exercise recommendations for healthy individuals and those with cardiovascular disease.

Keywords

References

  1. Circ Cardiovasc Imaging. 2019 Sep;12(9):e009417 [PMID: 31505947]
  2. N Engl J Med. 1999 Aug 26;341(9):650-8 [PMID: 10460816]
  3. J Cardiovasc Magn Reson. 2010 Jul 02;12:38 [PMID: 20598139]
  4. J Atr Fibrillation. 2013 Feb 12;5(5):789 [PMID: 28496815]
  5. Ann Intern Med. 1975 Apr;82(4):521-4 [PMID: 1119766]
  6. JACC Heart Fail. 2017 May;5(5):359-366 [PMID: 28285121]
  7. Prev Med. 2015 Dec;81:87-91 [PMID: 26299619]
  8. Psychol Bull. 2012 Jul;138(4):655-91 [PMID: 22506752]
  9. Arch Intern Med. 2001 Mar 26;161(6):825-31 [PMID: 11268224]
  10. Europace. 2020 Apr 1;22(4):632-642 [PMID: 32011662]
  11. Blood Press Monit. 2013 Dec;18(6):342-5 [PMID: 24192849]
  12. N Engl J Med. 1991 Jan 31;324(5):295-301 [PMID: 1824720]
  13. Lancet. 2016 Sep 24;388(10051):1311-24 [PMID: 27475266]
  14. Circulation. 2003 Jun 24;107(24):3109-16 [PMID: 12821592]
  15. BMJ Glob Health. 2021 Oct;6(10): [PMID: 34737167]
  16. Circ Res. 2011 Jun 10;108(12):1448-58 [PMID: 21527738]
  17. J Am Coll Cardiol. 2016 Jan 5;67(1):1-12 [PMID: 26764059]
  18. Circulation. 2004 Sep 28;110(13):1799-805 [PMID: 15364801]
  19. Circulation. 2023 Mar 28;147(13):993-1003 [PMID: 36597865]
  20. Circulation. 2010 Jan 5;121(1):63-70 [PMID: 20026778]
  21. J Am Coll Cardiol. 2011 Sep 13;58(12):1254-61 [PMID: 21903060]
  22. Heart Lung Circ. 2015 May;24(5):510-20 [PMID: 25534902]
  23. Circ Cardiovasc Imaging. 2014 Mar;7(2):222-9 [PMID: 24470314]
  24. Acta Diabetol. 2017 Nov;54(11):983-991 [PMID: 28840356]
  25. J Am Coll Cardiol. 2018 Nov 6;72(19):2283-2292 [PMID: 30384883]
  26. JACC Cardiovasc Imaging. 2018 Sep;11(9):1260-1270 [PMID: 29248656]
  27. Circulation. 2015 Nov 10;132(19):1786-94 [PMID: 26438781]
  28. PLoS One. 2017 Feb 23;12(2):e0170060 [PMID: 28231325]
  29. J Am Coll Cardiol. 2010 Jul 13;56(3):169-76 [PMID: 20620736]
  30. Hypertension. 2005 Oct;46(4):667-75 [PMID: 16157788]
  31. Nat Commun. 2014 May 13;5:3775 [PMID: 24825544]
  32. BMJ. 2019 Aug 21;366:l4570 [PMID: 31434697]
  33. Med Sci Sports Exerc. 2015 Jun;47(6):1159-67 [PMID: 25259540]
  34. Front Aging Neurosci. 2013 Nov 12;5:75 [PMID: 24282403]
  35. Int J Behav Nutr Phys Act. 2020 Aug 26;17(1):109 [PMID: 32843054]
  36. JAMA. 1992 Jul 1;268(1):63-7 [PMID: 1608115]
  37. Eur Heart J. 2017 May 1;38(17):1280-1282 [PMID: 28938708]
  38. Circulation. 2015 Jul 7;132(1):10-9 [PMID: 25977310]
  39. Eur J Epidemiol. 2021 Apr;36(4):367-381 [PMID: 33331992]
  40. J Am Coll Cardiol. 2022 Aug 9;80(6):598-609 [PMID: 35926933]
  41. J Am Coll Cardiol. 2004 Sep 15;44(6):1268-75 [PMID: 15364331]
  42. Br J Sports Med. 2012 Dec;46(16):1119-24 [PMID: 22219218]
  43. JACC Clin Electrophysiol. 2019 Feb;5(2):252-254 [PMID: 30784699]
  44. J Am Coll Cardiol. 2022 Oct 4;80(14):1346-1362 [PMID: 36075838]
  45. Circulation. 2009 Mar 3;119(8):1085-92 [PMID: 19221222]
  46. J Am Coll Cardiol. 2013 Oct 1;62(14):1290-1297 [PMID: 23871885]
  47. Am J Cardiol. 2014 Nov 1;114(9):1383-9 [PMID: 25217454]
  48. Eur Heart J. 2021 Jan 1;42(1):17-96 [PMID: 32860412]
  49. Eur J Prev Cardiol. 2022 Feb 19;29(1):230-245 [PMID: 34077542]
  50. JAMA. 2006 Oct 4;296(13):1593-601 [PMID: 17018804]
  51. Europace. 2019 Feb 01;21(2):332-338 [PMID: 30169617]
  52. Eur J Prev Cardiol. 2019 Nov;26(17):1816-1823 [PMID: 31067128]
  53. J Am Soc Echocardiogr. 2018 May;31(5):606-613.e1 [PMID: 29482976]
  54. Eur J Sport Sci. 2022 Apr;22(4):658-668 [PMID: 33655812]
  55. Eur J Prev Cardiol. 2021 May 14;28(5):460-495 [PMID: 33611446]
  56. Eur Heart J Cardiovasc Imaging. 2020 Dec 1;21(12):1374-1383 [PMID: 32757003]
  57. J Am Heart Assoc. 2016 Sep 28;5(10): [PMID: 27680663]
  58. Kardiol Pol. 2006 Feb;64(2):135-40; discussion 141-2 [PMID: 16502362]
  59. Heart. 2008 Jul;94(7):860-6 [PMID: 17483127]
  60. Eur Heart J. 2015 Jun 14;36(23):1445-53 [PMID: 25839670]
  61. Circulation. 2021 Nov 30;144(22):1827-1829 [PMID: 34843396]
  62. N Engl J Med. 2012 Jan 12;366(2):130-40 [PMID: 22236223]
  63. Eur Heart J. 2005 Mar;26(5):516-24 [PMID: 15689345]
  64. Br J Sports Med. 2014 Aug;48(15):1185-92 [PMID: 24963027]
  65. Am J Cardiol. 2003 Aug 1;92(3):292-4 [PMID: 12888135]
  66. JACC Cardiovasc Imaging. 2017 Sep;10(9):965-972 [PMID: 27865722]
  67. Circulation. 2014 Aug 5;130(6):484-95 [PMID: 25092278]
  68. Am J Prev Med. 2017 Dec;53(6):791-798 [PMID: 28844346]
  69. Eur Heart J. 2018 Apr 21;39(16):1466-1480 [PMID: 28329355]
  70. Int J Cardiol. 2022 Dec 15;369:60-64 [PMID: 35944773]
  71. Circulation. 2016 May 17;133(20):1927-35 [PMID: 27073129]
  72. J Clin Endocrinol Metab. 2015 Apr;100(4):1654-63 [PMID: 25599385]
  73. BMJ Open Diabetes Res Care. 2020 Aug;8(1): [PMID: 32816872]
  74. Annu Rev Public Health. 1987;8:253-87 [PMID: 3555525]
  75. Eur Heart J. 2011 Sep;32(18):2304-13 [PMID: 21613263]
  76. J Am Coll Cardiol. 2000 Sep;36(3):864-70 [PMID: 10987612]
  77. Med Sci Sports Exerc. 2011 Aug;43(8):1379-86 [PMID: 21233772]
  78. Am J Public Health. 2007 Apr;97(4):703-9 [PMID: 17329668]
  79. JAMA Intern Med. 2016 Jun 1;176(6):816-25 [PMID: 27183032]
  80. J Am Heart Assoc. 2022 Jun 21;11(12):e023386 [PMID: 35699182]
  81. Sports Med. 2018 Nov;48(11):2463-2477 [PMID: 30251086]
  82. Med Sci Sports Exerc. 2001 Jun;33(6 Suppl):S484-92; discussion S493-4 [PMID: 11427774]
  83. Br J Sports Med. 2012 Nov;46 Suppl 1:i22-8 [PMID: 22844038]
  84. Eur J Prev Cardiol. 2019 Oct;26(15):1647-1665 [PMID: 31104484]
  85. Scand J Med Sci Sports. 2014 Aug;24(4):e238-44 [PMID: 24256074]
  86. Br J Sports Med. 2020 Dec;54(24):1451-1462 [PMID: 33239350]
  87. JACC Cardiovasc Imaging. 2022 Jan;15(1):170-171 [PMID: 34656472]
  88. JAMA Netw Open. 2019 Aug 2;2(8):e198265 [PMID: 31441934]
  89. Br J Sports Med. 2022 Jan;56(2):101-106 [PMID: 33782046]
  90. Public Health Rep. 1985 Mar-Apr;100(2):126-31 [PMID: 3920711]
  91. Am J Cardiol. 2011 Aug 15;108(4):580-5 [PMID: 21658663]
  92. J Physiol. 2011 Nov 15;589(Pt 22):5443-52 [PMID: 21969450]
  93. Am Heart J. 2020 Aug;226:206-213 [PMID: 32615358]
  94. J Physiol. 2018 Jul;596(14):2783-2795 [PMID: 29781119]
  95. Hypertens Res. 2012 Jan;35(1):82-7 [PMID: 21956728]
  96. PLoS One. 2019 Jan 7;14(1):e0210292 [PMID: 30615666]
  97. Hypertension. 2009 Dec;54(6):1393-400 [PMID: 19841289]
  98. J Am Coll Cardiol. 2008 Jun 10;51(23):2256-62 [PMID: 18534273]
  99. Circ Heart Fail. 2015 Jan;8(1):33-40 [PMID: 25399909]
  100. Eur J Clin Invest. 2022 Oct;52(10):e13837 [PMID: 35849080]
  101. Can J Cardiol. 2021 Jan;37(1):162-171 [PMID: 32485140]
  102. J Clin Oncol. 2020 Mar 1;38(7):686-697 [PMID: 31877085]
  103. JAMA Cardiol. 2019 Feb 1;4(2):174-181 [PMID: 30698608]
  104. J Am Coll Cardiol. 2003 Dec 3;42(11):1959-63 [PMID: 14662259]
  105. Int J Cardiol Heart Vasc. 2022 May 06;40:101044 [PMID: 35573652]
  106. Front Cardiovasc Med. 2019 Jun 04;6:69 [PMID: 31214598]
  107. Mayo Clin Proc. 2021 Dec;96(12):3012-3020 [PMID: 34412854]
  108. Lancet. 2017 Dec 16;390(10113):2643-2654 [PMID: 28943267]
  109. JAMA. 2018 Nov 20;320(19):2020-2028 [PMID: 30418471]
  110. Hypertension. 2011 Nov;58(5):943-9 [PMID: 21896936]
  111. Hypertension. 1995 Jun;25(6):1202-11 [PMID: 7539405]
  112. Circulation. 2002 Feb 26;105(8):944-9 [PMID: 11864923]
  113. JAMA Intern Med. 2015 Jun;175(6):959-67 [PMID: 25844730]
  114. Circulation. 2003 Jul 1;107(25):3152-8 [PMID: 12810615]
  115. JAMA. 2009 Apr 8;301(14):1439-50 [PMID: 19351941]
  116. Eur J Cardiovasc Prev Rehabil. 2008 Jun;15(3):247-57 [PMID: 18525378]
  117. J Am Coll Cardiol. 2005 Apr 19;45(8):1364-7 [PMID: 15837288]
  118. Sports Med Open. 2022 Jun 8;8(1):76 [PMID: 35674912]
  119. Cardiovasc Diabetol. 2017 Aug 30;16(1):110 [PMID: 28854979]
  120. Eur J Prev Cardiol. 2022 Feb 19;29(1):5-115 [PMID: 34558602]
  121. J Am Coll Cardiol. 2016 May 10;67(18):2108-2115 [PMID: 27151341]
  122. J Am Coll Cardiol. 2005 May 17;45(10):1563-9 [PMID: 15893167]
  123. PLoS Med. 2021 Jan 12;18(1):e1003487 [PMID: 33434193]
  124. Clin Chem Lab Med. 2020 Jan 28;58(2):314-321 [PMID: 31622239]
  125. Glob Heart. 2022 Nov 29;17(1):83 [PMID: 36578919]
  126. J Am Coll Cardiol. 2004 Jul 7;44(1):144-9 [PMID: 15234423]
  127. Circulation. 2011 Aug 16;124(7):789-95 [PMID: 21810663]
  128. Adv Cardiol. 1986;35:1-23 [PMID: 3551513]
  129. Can J Cardiol. 2016 Apr;32(4):467-74 [PMID: 26907576]
  130. J Am Coll Cardiol. 1993 Aug;22(2):468-77 [PMID: 8335816]
  131. Br J Sports Med. 2017 Feb;51(3):153-167 [PMID: 27660369]
  132. JACC Cardiovasc Imaging. 2017 Apr;10(4):385-393 [PMID: 27544901]
  133. Hypertension. 2012 Sep;60(3):653-8 [PMID: 22802220]
  134. J Cardiovasc Magn Reson. 2020 Sep 3;22(1):62 [PMID: 32878630]
  135. Eur J Prev Cardiol. 2017 Jan;24(1):41-69 [PMID: 27815537]
  136. Am J Cardiol. 2009 Jun 1;103(11):1572-7 [PMID: 19463518]
  137. Circulation. 2022 Aug 16;146(7):523-534 [PMID: 35876019]
  138. J Am Coll Cardiol. 2022 Aug 9;80(6):610-612 [PMID: 35926934]
  139. Circulation. 2010 Mar 9;121(9):1078-85 [PMID: 20176985]
  140. BMJ. 2016 Apr 20;353:i1156 [PMID: 27097983]
  141. J Thromb Haemost. 2017 Dec;15(12):2419-2431 [PMID: 29027349]
  142. Am J Prev Med. 2016 Aug;51(2):253-263 [PMID: 27017420]
  143. Clin Chem. 2015 Oct;61(10):1246-55 [PMID: 26240298]
  144. Lancet Glob Health. 2018 Oct;6(10):e1077-e1086 [PMID: 30193830]
  145. J Am Coll Cardiol. 2009 Jun 30;54(1):25-33 [PMID: 19555836]
  146. J Appl Physiol (1985). 1998 Sep;85(3):1160-8 [PMID: 9729595]
  147. Prev Med. 1999 Jan;28(1):75-85 [PMID: 9973590]
  148. Eur J Prev Cardiol. 2012 Feb;19(1):81-94 [PMID: 21450617]
  149. Circulation. 2010 Nov 2;122(18):1797-805 [PMID: 20956204]
  150. Heart Lung. 2022 Sep-Oct;55:117-126 [PMID: 35533492]
  151. Circulation. 2017 Jul 11;136(2):126-137 [PMID: 28465287]
  152. Med Sci Sports Exerc. 2001 Jul;33(7):1114-9 [PMID: 11445758]
  153. Eur Heart J. 2021 Jul 21;42(28):2737-2744 [PMID: 33748860]
  154. Circ Heart Fail. 2020 Oct;13(10):e006798 [PMID: 32986957]
  155. Radiology. 2010 Oct;257(1):71-9 [PMID: 20807850]
  156. N Engl J Med. 2002 Nov 7;347(19):1483-92 [PMID: 12421890]
  157. Clin Cardiol. 1990 Aug;13(8):555-65 [PMID: 2204507]
  158. J Am Geriatr Soc. 2012 Dec;60(12):2270-6 [PMID: 23176104]
  159. JACC Clin Electrophysiol. 2023 Apr;9(4):455-465 [PMID: 36752479]

Word Cloud

Created with Highcharts 10.0.0cardiovascularexerciseExercisecardiacmultiplebenefitsburdenrisksuddendeathSCDsportsmayhealthyindividualsdiseasehealthreducesmorbiditymortalityRegulardecreasesfactorsimprovesprognosisseveralconditionsDespitepremisesoccurapparentlyathletesperformhighestlevelsAccurateidentificationprompttreatmentreducepossiblecardiotoxiceffectintenserecentlypostulatedhoweverstillmattercontroversycausalrelationshipsoftendifficultestablishtakingaccountconfounderssafemajorityevenreviewfocusdiscussingrisksrecommendationsHeart:BenefitsRisksAdverseEffectsTrainingcardiomyopathy

Similar Articles

Cited By